...για την κατανόηση του ποιήματος
Ι. Ο Σεφέρης στο ποίημά του στηρίζεται σε μια παραλλαγή του μύθου της αρπαγής της ωραίας Ελένης, που παρουσιάζει ο αρχαίος τραγικός ποιητής Ευριπίδης στην τραγωδία Ελένη. Σύμφωνα μ’ αυτή την παραλλαγή, η Ελένη δεν πήγε ποτέ στην Τροία.
ΙΙ. Ο Σεφέρης συνταυτίζει τη μοίρα του με τη μοίρα του Τεύκρου, του αδελφού τού Αίαντα: μετά την άλωση της Τροίας, ο Απόλλων όρισε στον Τεύκρο να κατοικήσει στην Κύπρο και να ιδρύσει τη Σαλαμίνα.
ΙΙΙ. Χαρακτηριστικό στοιχείο του ποιήματος είναι η δ ρ α μ α τ ι κ ό τ η τ α. Ο Γ. Σεφέρης χρησιμοποιεί εδώ τη μέθοδο που εγκαινίασε στην ποιητική σύνθεση Μυθιστόρημα και κατατείνει στη δραματοποίηση του ποιητικού λόγου.
Επισημαίνουμε τα κυριότερα στοιχεία της:
· Η χρησιμοποίηση προσώπων που μιλούν
· Η χρησιμοποίηση διαλόγου ή δραματικού μονολόγου
· Η χρησιμοποίηση ενός σκηνικού: Ο Προφορικός λόγος, και ιδιαίτερα ο λόγος που απαγγέλλεται στο μονόλογο, έχει ως συστατικά υλικά τη φωνή με τον τόνο της, αλλά και μαζί με αυτήν, τη φυσική παρουσίαση ενός σώματος και ενός χώρου, όπου αυτό τοποθετείται ή κινείται για να μιλήσει.
· Η χρησιμοποίηση στίχων ή φράσεων-μοτίβων, που επαναλαμβάνονται και συντείνουν στη δραματοποίηση του λόγου, λ.χ.
"Τ’ αηδόνια δε σ’ αφήνουνε να κοιμηθείς στις Πλάτρες"
Αηδόνι ντροπαλό
αηδόνι ποιητάρη,
Δακρυσμένο πουλί,
Αηδόνι, αηδόνι, αηδόνι.
IV. Σ’ όλο το ποίημα, όπως σημειώθηκε πιο πάνω, έχουμε ταύτιση του ποιητή με τον Τεύκρο. Αφορμή για την ταύτιση αυτή είναι ο τόπος (Πλάτρες, Κύπρος), σε συνδυασμό με τη χρονική στιγμή (νύχτα)
«Τα’ αηδόνια δεν σ’ αφήνουνε να κοιμηθείς στις Πλάτρες».
Ο τόπος, όπου βρίσκεται ο ποιητής, σε συνδυασμό με τα βιώματα και τις εμπειρίες του, τον οδηγούν σε μια αναδρομή στο παρελθόν. Κύριο χαρακτηριστικό αυτής της αναδρομής (που οδηγεί στην ταύτιση με τον Τεύκρο) είναι ότι βγαίνει από το σύγχρονο προβληματισμό του ποιητή και ιδιαίτερα τα βιώματά του από την επαφή με την Κύπρο.. Ο ποιητής νιώθει ότι στην Κύπρο το θαύμα εξακολουθεί να λειτουργεί κι ότι «η λαϊκή παράδοση λειτουργεί πάνω στη γραμμή της συνέχειας μέσα στην ίδια μυθολογία, στο ίδιο γλωσσικό ιδίωμα».
ακόμη μερικά σχόλια στο ποίημα…
α) Το ποίημα γράφτηκε από τον ποιητή το Φθινόπωρο του 1953
(Η Κύπρος είναι κτήση της Αγγλίας.)
β) Από σχόλιο του Γ. Σεφέρη συνάγεται ότι η ιδέα για τον πόλεμο, που γίνεται μάταια, έχει σχέση και με τη στάση των Άγγλων απέναντι στους Κύπριους. Οι Άγγλοι ζητούσαν στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο από τους Κυπρίους να πολεμήσουν «για την Ελλάδα και την Ελευθερία»˙ εδώ, στην Κύπρο όμως διαπιστώνει κανείς πως όλα αυτά ήταν ψεύτικες υποσχέσεις, απάτη και δόλος. Μπορούμε, λοιπόν, να υποθέσουμε ότι η ιδέα του ποιήματος κυοφορείται μέσα του: όλες οι θυσίες πήγαν χαμένες. Στην παραλλαγή του μύθου για την Ελένη βρίσκει απόλυτη αντιστοιχία. Έτσι γεννιέται και προχωρεί το ποίημα, για να καταλήξει στην πικρή διαπίστωση (που έχει πάντοτε υπόψη της το παρόν)
πως τόσος πόνος τόση ζωή
πήγαν στην άβυσσο
για ένα πουκάμισο αδειανό για μιαν Ελένη
στ. 2 Τ΄ αηδόνια, που δεν αφήνουν τον ποιητή να κοιμηθεί, δίνουν την αφορμή της συνομιλίας του ποιητή Τεύκρου με το αηδόνι. Έτσι τίθενται σε κίνηση η μνήμη και οι σκέψεις του Τεύκρου.
στ. 17-19. Με την παρομοίωση «σαν Αφροδίτη» εισάγεται το θέμα του δόλου της απάτης, που γίνεται ευκρινέστερο στη φράση «κι όλα τ’ αλλάζει».
στ. 20. Η αφορμή για το ερώτημα βρίσκεται στους παραπάνω στίχους (17-19).
στ. 32-36, Η Ελένη ήταν φημισμένη για την ομορφιά της στην αρχαιότητα. Είναι επόμενο, λοιπόν, να δώσει ο ποιητής έκταση στην περιγραφή της, για να τονίσει, επιπλέον, ότι αυτή η πραγματική Ελένη βρισκόταν στην Αίγυπτο, ενώ ο Πάρης πλάγιαζε με το φάντασμά της, το είδωλο.
στ. 60-68. Το επιμύθιο του Τεύκρου εκφράζει την πίκρα για την ματαιότητα των θυσιών. Η αναγωγή του στο σύγχρονο δράμα της Κύπρου και η διεύρυνση του στη σύγχρονη πραγματικότητα αρχίζει από το στ. 54
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου