Τετάρτη 11 Μαΐου 2011

Σχολική βία και εκπαιδευτικά αδιέξοδα

της Αλεξάνδρας Κορωναίου

Τον τελευταίο καιρό αρκετά δημοσιεύματα αλλά και τηλεοπτικές εκπομπές καταπιάνονται με το παλιό αλλά πάντα επίκαιρο θέμα της σχολικής βίας. Σύμφωνα με στοιχεία του ΕΚΚΕ (βλ. «Ελευθεροτυπία», 26/4/2011), 63% των μαθητών του Δημοτικού, 51% του Γυμνασίου και 36% του Λυκείου δηλώνουν ότι έχουν υποστεί κάποια μορφή βίας (κυρίως λεκτική). Οι παραβατικές συμπεριφορές εντός σχολείου -είτε οφείλονται σε οικογενειακά είτε σε ατομικά προβλήματα, είτε στρέφονται εναντίον των άλλων είτε εναντίον του εαυτού- είναι μια κοινωνική μορφή έκφρασης που δηλώνει πως κάτι δεν πάει καλά. Εχουμε δε κάθε λόγο να πιστεύουμε ότι η οικονομική κρίση θα εντείνει το πρόβλημα, ενώ η δημιουργία τεράστιων σχολικών μονάδων θα δυσκολέψει ακόμη περισσότερο τη διαχείρισή του. Αυτή τη διαχείριση εναποθέτουν γονείς και πολιτεία στον εκπαιδευτικό.Υπάρχει όμως μια απόλυτη σιωπή σχετικά με τις πραγματικές συνθήκες της καθημερινής εργασίας του εκπαιδευτικού, το στρες που πλήττει το επάγγελμα, την ουσιαστική και συμβολική απαξίωση του ρόλου του.
          Πώς, αλήθεια, ο εκπαιδευτικός να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τα αδιέξοδα του σχολικού θεσμού και ιδιαίτερα την πολυπλοκότητα της σχολικής βίας, όταν ο ίδιος νιώθει οικονομικά περιθωριοποιημένος και κοινωνικά απαξιωμένος; Πώς, εκτός από το διδακτικό του έργο, να διαμορφώνει ολοκληρωμένους ανθρώπους, όταν οι κανόνες και η κυρίαρχη ιδεολογία της ελεύθερης αγοράς πριμοδοτούν τον ευέλικτο, κατακερματισμένο και απασχολήσιμο άνθρωπο της νέας εποχής; Ευελπιστεί κανείς ότι οι χρόνιες πληγές του ελληνικού σχολείου, η φτώχεια και η μιζέρια, το αίσθημα του κενού και του μάταιου, η αναρμοδιότητα και η αδυναμία διαχείρισης των εντάσεων, η έλλειψη νοήματος, μπορεί να θεραπευτούν σε εποχές συνολικής απορύθμισης της κοινωνίας, ρήξης του κοινωνικού ιστού και αποδόμησης των συλλογικών αναπαραστάσεων για τον ρόλο του σχολείου ως ύψιστου δημόσιου αγαθού;
       Ο σχολικός θεσμός και οι άνθρωποι που εργάζονται σε αυτόν βρίσκονται σήμερα παγιδευμένοι σε πολλαπλές κοινωνικές αντιφάσεις: μετάδοση ανθρωπιστικών αρχών και προσαρμογή στην αγριότητα της οικονομικής αγοράς, ισότητα όλων και επιλεκτική προαγωγή των άριστων, έξαρση ρατσιστικών αντιλήψεων και ένταξη των παιδιών των μεταναστών, άσκηση αυστηρής εξουσίας και συναινετικός διάλογος κ.λπ. Ισως γι’ αυτό οι εκπαιδευτικοί δηλώνουν αδυναμία να αντιμετωπίσουν φαινόμενα σχολικής βίας. Δεν έχουν ούτε τα πραγματικά ούτε τα συμβολικά ερείσματα για να το πράξουν.
Μπροστά σε αυτά τα ουσιαστικά αδιέξοδα, τα οποία δεν επιδέχονται μαγικές λύσεις αλλά απαιτούν μακροχρόνιες και καλά σχεδιασμένες παρεμβάσεις, εμφανίζονται κάποιες ιδέες για αστυνομικού τύπου μέτρα ελέγχου και επιτήρησης στα σχολεία (σεκιούριτι, χρήση καμερών).
      Τέτοιου τύπου λύσεις, όμως, εκτός του ότι δεν απαντούν στην κρίση αξιών και την απουσία νοήματος στο σχολείο, μπορεί να προκαλέσουν τη γενικευμένη οργή της ελληνικής νεολαίας η οποία έχει πικρές αναμνήσεις από την ωμή αστυνομική βία (δολοφονία Γρηγορόπουλου). Η νεολαία κουβαλάει τρομερά αδιέξοδα, τα οποία δεν μπορεί αιωνίως να βιώνει ως προσωπικά προβλήματα. Τότε είναι που, αναζητώντας συλλογική έκφραση, μπορεί να στρέφεται σε αγριότερες και μαζικότερες μορφές βίας εναντίον του ίδιου του σχολικού θεσμού (φθορές, βανδαλισμοί κ.λπ.).
      Οι νέοι δεν χρειάζονται εκφοβιστικά μέτρα, αλλά αξίες που να προκύπτουν από την πραγματική σχολική ζωή, πράγμα εξαιρετικά δύσκολο σε εποχή βίαιης ρήξης των κοινωνικών δεσμών. Απαιτείται επομένως μακροχρόνιος και συντονισμένος σχεδιασμός που να αφορά τους μαθητές αλλά και τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς. Οι τελευταίοι χρειάζονται ισχυρά υποστηρικτικά δίκτυα και ιδιαίτερη επιμόρφωση στην πρόληψη φαινομένων βίας στο σχολείο. Πάνω από όλα όμως χρειάζονται κοινωνική αναγνώριση, υπερηφάνεια και συλλογικότητα, στοιχεία απαραίτητα για να διαμορφωθεί μια νέα κοινωνική δυναμική για το καλό όλων: των μαθητών, των εκπαιδευτικών και του ίδιου του σχολείου.
της ΑΛΕΞΑΝΔΡΑΣ ΚΟΡΩΝΑΙΟΥ, Καθηγήτριας Κοινωνιολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο
30/4/2011
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ


@@@@@@@@



Μέτρα κατά της σχολικής βίας

α. Θεσμικά

1) Στο υπό ίδρυση Ινστιτούτο Αντεγκληματικής Πολιτικής να προβλεφθεί τμήμα μελέτης ενδοσχολικής βίας.

2) Σε κάθε δήμο να ορισθεί κοινοτικός διαμεσολαβητής, ο οποίος θα συνδέει το σχολείο με την κοινότητα.

3) Σε κάθε σχολείο να δημιουργηθεί Επιτροπή Ασύλου (η οποία θα διαχειρίζεται τις κρίσεις).

4) Να λειτουργήσει το ελληνικό Παρατηρητήριο για τη Σχολική Βία (ίσως ως δράση του Παρατηρητηρίου για τα Δικαιώματα του Παιδιού).

β. Βραχυπρόθεσμα

Α. Από το υπουργείο Παιδείας

1) Χωροθέτηση σχολείων και αρχιτεκτονική ενταγμένες στον κοινωνικό ιστό της περιοχής.

2) Προγράμματα εκπαίδευσης με ανοικτό ορίζοντα, σύγχρονα κι ελκυστικά.

3) Φιλελευθεροποίηση της σχολικής ζωής.

β. Από τη διεύθυνση του σχολείου

1) Αποφυγή στιγματισμού / περιθωριοποίησης, απομόνωσης μαθητών.

2) Ωρες ψυχαγωγίας, εκδηλώσεις δημιουργίας, ενθάρρυνσης πρωτοβουλιών.

3) Οχι στη γραφειοκρατία, όχι στη λογική των «εγκυκλίων».

γ. Από τους καθηγητές

1) Οχι βαθμολογικό άγχος, όχι σχέση εξουσιαστή / εξουσιαζόμενου (διακρίσεις, ταπείνωση).

2) Οχι τυπική διδασκαλία αλλά μόρφωση, ζεστασιά, επικοινωνία.

3) Οχι ηθικολογία αλλά στάση ζωής.

δ. Από τους γονείς

1) Αποφυγή της ενδοοικογενειακής βίας (βία στο σπίτι).

2) Το δωμάτιο του μαθητή ως χώρος ελευθερίας και χαλάρωσης.

3) Η μελέτη στο σπίτι όχι ως καταναγκασμός αλλά ως αυτοπειθαρχία.

ε. Από τους φορείς (επιστημονικούς, κοινωνικούς, ΟΤΑ κ.λπ.)

1) Ουσιαστική σχέση / παρέμβαση στη σχολική ζωή (διαλέξεις, συζητήσεις).

2) Πρόσκληση των μαθητών στους χώρους επιστήμης, διοίκησης, έρευνας κ.λπ.

3) Συμβολή στην «εκκαθάριση» των χώρων γύρω από τα σχολεία από οποιαδήποτε «στέκια» που θα δημιουργούσαν προβλήματα.

στ. Από τα ΜΜΕ

1) Προσαρμογή των προγραμμάτων TV στα ωράρια και τη ζωή των μαθητών.

2) Εκπαιδευτικά / μορφωτικά / ψυχαγωγικά προγράμματα.

3) Περιορισμός των έργων και σκηνών βίας.

4) Spots και σλόγκαν κατά της σχολικής βίας (μασκότ με σχολικό στιλ).

ζ. Από τους πολιτιστικούς, πνευματικούς συλλόγους κ.λπ.

1) Εκδοση ενημερωτικών (για τη βία στην Ιστορία, στον κόσμο, στην τέχνη) βιβλίων.

2) Επαφές με ομάδες μαθητών και οργάνωση καλλιτεχνικών / ποιητικών βραδιών.

3) Στέκια νεολαίας, Ράδιο Teenagers, Cine Gym.

ΠΗΓΗ: Γιάννης Πανούσης, Πανεπιστήμιο Αθηνών


Αβοήθητοι οι εκπαιδευτικοί

Του ΔΗΜΗΤΡΗ ΜΑΤΘΑΙΟΥ *

Η βία στο χώρο του σχολείου τείνει να αναδειχθεί σε συστατικό στοιχείο της εκπαιδευτικής καθημερινότητας. Μαθητές, εκπαιδευτικοί και γονείς που βιώνουν το πρόβλημα, δικαιολογημένα ανησυχούν· στέκονται αμήχανοι, αδυνατώντας τις περισσότερες φορές να το κατανοήσουν και να το αντιμετωπίσουν· πανικοβάλλονται συχνά, όταν τα ΜΜΕ μεγεθύνουν μέχρι παραμορφώσεως μεμονωμένα ακραία περιστατικά. Είναι οι στιγμές που η εκπαιδευτική κοινότητα και η κοινωνία στρέφεται στους ειδικούς και στα αρμόδια όργανα της πολιτείας για βοήθεια. Παρά τις καλές προθέσεις και τις φιλότιμες, αλλά κατά κανόνα ευάριθμες, προσπάθειες, η στήριξη είναι εκ των πραγμάτων περιορισμένη. Οι εκπαιδευτικοί που σηκώνουν το βάρος της καθημερινής διαχείρισης του φαινομένου παραμένουν πρακτικά αβοήθητοι. Αναγνωρίζοντας τις ανάγκες τους, αλλά και την πολυπλοκότητα του προβλήματος, το Εργαστήριο Συγκριτικής Παιδαγωγικής, Διεθνούς Εκπαιδευτικής Πολιτικής και Επικοινωνίας (ΕΣΠΑΙΔΕΠΕ) του Πανεπιστημίου Αθηνών διοργάνωσε ημερίδα με θέμα: «Σχολική Βία: αίτια, μορφές, τρόποι αντιμετώπισης». Την ημερίδα, που πραγματοποιήθηκε στο Αμφιθέατρο του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, παρακολούθησαν με έκδηλο ενδιαφέρον πάνω από τριακόσιοι εκπαιδευτικοί, οι οποίοι βομβάρδισαν κυριολεκτικά τους ομιλητές, πανεπιστημιακούς και μάχιμους εκπαιδευτικούς, με ερωτήσεις, παρατηρήσεις και σχόλια. Πέρα από την ενημέρωση, σκοπός της ημερίδας ήταν να καταγραφούν οι προβληματισμοί των εκπαιδευτικών, με σκοπό να αναληφθούν ενέργειες που θα μπορούσαν να τους φανούν χρήσιμες στο δύσκολο έργο τους. Μια τέτοια πρώτη ενέργεια αποτελεί η δημοσίευση -ύστερα από αίτημα των ίδιων των εκπαιδευτικών- στο επιστημονικό περιοδικό Συγκριτική και Διεθνής Εκπαιδευτική Επιθεώρηση, που εκδίδει το Εργαστήριο, άρθρων / εισηγήσεων των κύριων ομιλητών της ημερίδας. Προγραμματίζεται επίσης η εκπόνηση συγκριτικής μελέτης για τις πολιτικές και τις πρακτικές που ακολουθούνται σε επιλεγμένες χώρες και στη συνέχεια η διοργάνωση, για την επόμενη σχολική χρονιά, σεμιναρίων επιμόρφωσης εκπαιδευτικών.

* Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών, διευθυντής του ΕΣΠΑΙΔΕΠΕ

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου