Δευτέρα 9 Μαΐου 2011

Εισήγηση του Ειδικού Γραμματέα Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, Μιχάλη Κοντογιάννη, στο Συνέδριο «Βιβλίο και εκπαίδευση. Τι πρέπει να αλλάξει» στο πλαίσιο της 8ης Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου Θεσσαλονίκης

09-05-11

Δελτίο Τύπου

Στο πλαίσιο της 8ης Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου Θεσσαλονίκης (5-8 Μαΐου 2011) διοργανώθηκε Συνέδριο με τίτλο «Βιβλίο και εκπαίδευση. Τι πρέπει να αλλάξει».

Ως Εισηγητής στη θεματική «Η χαρτογράφηση της σημερινής πραγματικότητας- Πρόσφατες Πρωτοβουλίες στην Εκπαίδευση» προσκλήθηκε ο Ειδικός Γραμματέας Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, Μιχάλης Κοντογιάννης.
Ακολουθεί η εισήγηση του Ειδικού Γραμματέα Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης με θέμα «H Φιλαναγνωσία στο Νέο Σχολείο»:

«Θα ξεκινήσω τη σύντομη εισήγησή μου στην ημερίδα με τίτλο «Η χαρτογράφηση της σημερινής πραγματικότητας» και συγκεκριμένα αναφορικά με τις πρόσφατες πρωτοβουλίες στην Εκπαίδευση, με τους στίχους του Αργεντινού λογοτέχνη Χόρχε Λούις Μπόρχες από το ποίημά του «ο αναγνώστης»:
«Άλλοι, ας καυχηθούν για τις σελίδες που έχουν γράψει
Εγώ, είμαι περήφανος για κείνες που έχω διαβάσει…»
Επίσης, σε ένα άλλο σημείο αναφέρει πως
«η ανάγνωση είναι πιο ταπεινή, πιο ευγενής, πιο πνευματική από τη συγγραφή»
και καταλήγει τελικά στο ότι…
«δεν ξέρω ποιος από εμάς (αναγνώστης ή συγγραφέας) γράφει αυτή τη σελίδα …»

εκφράζοντας έτσι την μυστική δυναμική του αναγνωστικού κοινού που το ανάγει σε συνδημιουργό και σηματοδοτεί με αυτό τον τρόπο την αξία της φιλαναγνωσίας.
Γιατί η ανάγνωση δεν είναι παθητική δεκτικότητα, είναι μια ενεργητική και συμμετοχική διαδικασία, που εμπεριέχει δημιουργικότητα και φαντασία. Ο αναγνώστης επικοινωνεί κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης συναισθηματικά και νοητικά με το συγγραφέα αλλά και με τους ήρωές του.
Ο συγγραφέας μεταφέρεται στον κόσμο του βιβλίου κι εκεί, σε αυτόν το «δανεικό» κόσμο, υπάρχει ο ίδιος, σκέφτεται, κρίνει, αισθάνεται, επηρεάζεται, ονειρεύεται, συμμετέχει...
Κι εν κατακλείδι, είτε δικαιώνεται με την κάθαρση είτε απογοητεύεται… πάντα όμως γοητεύεται από το ταξίδι.
Το ερώτημα όμως είναι αν είμαστε όλοι όσοι διαβάζουμε αληθινοί αναγνώστες, με την ουσιαστική έννοια του όρου, που εντρυφούν στο κείμενο ή είμαστε «φυλλομετρητές» ξένων σελίδων;
Η ανάγνωση είναι τέχνη και μόνο όποιος έχει μυηθεί σε αυτήν μετατρέπεται από παθητικό δέκτη σε ενεργητικό, διαδραστικό παράγοντα. Η ανάγνωση είναι χαρά, πάθος και απόλαυση αλλά μόνο όποιος την έχει δοκιμάσει μπορεί στη συνέχεια να τη γεύεται.
Ένα επιπλέον ερώτημα είναι το πώς συντελείται η μύηση; Πώς πραγματώνεται η «δοκιμή»; Και πότε;
Ζούμε σε μια εγγράμματη κοινωνία και το κάθε παιδί που γεννιέται περιβάλλεται από γραπτά μηνύματα. Με οδηγό και συνοδοιπόρο έναν ικανό ενήλικο ο καινούριος άνθρωπος σιγά - σιγά αποκωδικοποιεί τα μυστικά του γραπτού λόγου.
Στην αρχή ο ενήλικος αυτός είναι ο γονέας. Του διαβάζει παραμύθια, του διηγείται ιστορίες, του «μεταφράζει» γενικότερα το γραπτό κώδικα. Στη συνέχεια το ρόλο αυτό οφείλει να τον αναλάβει το σχολείο. Μέχρι πρότινος για το σκοπό αυτό υπήρχε στο αναλυτικό πρόγραμμα η διδαχή της λογοτεχνίας που εμπεριεχόταν στο γλωσσικό μάθημα και διδασκόταν από τα ανθολόγια.
Η εκπαιδευτική όμως αυτή πρακτική λειτουργούσε αποσπασματικά και ως εκ τούτου ήταν επιφανειακή και αναποτελεσματική. Οι μαθητές με αυτή τη μέθοδο γνωρίζουν μόνο δείγματα γραφής των συγγραφέων, αγνοώντας στο σύνολο το κείμενο και τη δομή του. Αγνοούν δηλαδή σημαντικά στοιχεία της δράσης, την όλη πλοκή, την ανατροπή του μύθου και την κορύφωση καθώς και τη σκιαγράφηση των χαρακτήρων και των ηθών.
Συνεπώς, δεν είναι σε θέση να βιώσουν την αναγνωστική απόλαυση και την ουσιαστική επικοινωνία με το βιβλίο. Πρέπει λοιπόν το λογοτεχνικό βιβλίο να πάρει έναν ουσιαστικό και πρωτεύοντα ρόλο στην εκπαιδευτική πρακτική.
Με γνώμονα τη συνολική αναβάθμιση της εκπαίδευσης, του εκπαιδευτικού συστήματος αλλά και της εκπαιδευτικής διαδικασίας το Υπουργείο Παιδείας, Διά Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων θεσμοθέτησε το Νέο Σχολείο, του οποίου το πρόγραμμα άρχισε να εφαρμόζεται από το Σεπτέμβριο του 2010, αρχικά στα 800 Ολοήμερα Δημοτικά Σχολεία με Ενιαίο Αναμορφωμένο Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα.
Στο πλαίσιο της εφαρμογής του Προγράμματος του Νέου Σχολείου το γλωσσικό μάθημα αυξήθηκε κατά 1 ώρα εβδομαδιαίως για την Α΄ και τη Β΄ τάξη του Δημοτικού Σχολείου και η ώρα αυτή διατίθεται για την ανάγνωση λογοτεχνικών κειμένων. Έτσι καθιερώνεται ο θεσμός της φιλαναγνωσίας στα σχολεία.
Σκοπός της φιλαναγνωσίας είναι η γνωριμία και η ουσιαστική επικοινωνία του μαθητή με το λογοτεχνικό κείμενο αλλά και με το συγγραφέα του καθώς και η σταδιακή εδραίωση μιας φιλικής σχέσης του μαθητή με το λογοτεχνικό βιβλίο. Αυτή θα το βοηθήσει να καλλιεργήσει τη γλωσσική του έκφραση και τον προφορικό του λόγο, καθώς και να αναπτύξει δεξιότητες διαλόγου και συνομιλίας.
Ταυτόχρονα θα είναι σε θέση να αναπτύξει την κριτική και δημιουργική του σκέψη, θα μπορεί να δραστηριοποιήσει τη φαντασία του και την εφευρετικότητά του, να εμπλουτίσει τις γνώσεις του και την αισθητική του καλλιέργεια, να δοκιμάσει και να μάθει να διαχειρίζεται τα συναισθήματα, όχι μόνο τα δικά του αλλά και των άλλων, καλλιεργώντας έτσι την ενσυναίσθηση και αναπτύσσοντας τη συναισθηματική του νοημοσύνη.
Εν κατακλείδι θα μπορεί να συγκροτήσει ολόπλευρα την προσωπικότητά του. Φιλαναγνωσία είναι η αγάπη για την ανάγνωση. Και η αγάπη ίσως να μη διδάσκεται. Σίγουρα όμως καλλιεργείται και αναπτύσσεται. Έχοντας στο πλάι του ο μαθητής ως συνταξιδιώτη και συνοδοιπόρο τον οραματιστή - εμπνευστή Παιδαγωγό, ο οποίος γίνεται διαμεσολαβητής μεταξύ του ίδιου και του βιβλίου, μπορεί να ξεκινήσει την περιπλάνησή του στους ελκυστικούς τόπους της λογοτεχνίας, εκεί που η ζωή και το όνειρο συναντιούνται. Και μέσα από την περιπλάνηση αυτή γίνονται καλύτεροι και οι άνθρωποι αλλά και η ζωή.
Το Νέο Σχολείο κρίνεται ως πιο κατάλληλος και καινοτόμος χώρος που μπορεί να συντελεστεί αυτή η διαδικασία, που είναι εξ ορισμού εκ-παιδευτική. Πρόκειται συνολικά για ένα Νέο Σχολείο που «αγαπάει το παιδί και το αγαπάει κι αυτό». Ένα Σχολείο που ορίζει: «Πρώτα ο Μαθητής».
Ένα σχολείο, στο οποίο με σύγχρονες διδακτικές προσεγγίσεις και με πολυφωνικό τρόπο εμβαθύνεται η παρεχόμενη γνώση και ο μαθητής από τα αρχικά βήματά του έρχεται σε επαφή με το καλό λογοτεχνικό βιβλίο και στη συνέχεια μυείται σταδιακά στο μαγευτικό κόσμο της τέχνης και του πολιτισμού.
Το Νέο Σχολείο φιλοδοξεί να υιοθετήσει μια φιλοσοφία που να συνάδει τόσο με τις σύγχρονες ψυχοπαιδαγωγικές αντιλήψεις για την οργάνωση, το σχεδιασμό και την υλοποίηση εκπαιδευτικής πολιτικής όσο και με τις επιταγές της σύγχρονης ελληνικής κοινωνίας.
Συγκεκριμένα, γίνεται λόγος για ένα σχολείο, ενιαίο και πολυσυλλεκτικό που εστιάζεται στον ανθρωπιστικό χαρακτήρα της μάθησης, ώστε, εκτός της προετοιμασίας του μαθητή στα τυπικά μαθήματα, να εμπλουτιστεί με δημιουργικές δραστηριότητες που να προάγουν στο μέγιστο βαθμό την καλλιέργεια του επιπέδου πολιτισμού και κουλτούρας που πρέπει να διαθέτουν οι πολίτες μιας χώρας με σκοπό την ολόπλευρη ανάδειξη της γνωστικής, συναισθηματικής και ψυχοκινητικής διάστασης της προσωπικότητας των μαθητών.
Πρόκειται δηλαδή για ένα νέο σχολείο που στοχεύει στη βελτίωση της παρεχόμενης ποιότητας σπουδών και στην προώθηση ενός ανθρωποκεντρικού μοντέλου εκπαίδευσης.
Κι αυτό δεν γίνεται σε ένα περιβάλλον αυστηρά οριοθετημένο που σταματά στα κάγκελα της σχολικής αυλής αλλά σε ένα σχολείο ανοιχτό στην τοπική κοινωνία. Ένα σχολείο που θα έχει ως βάση από τη μια τους ευαισθητοποιημένους, σωστά καταρτισμένους, σύγχρονα και υπεύθυνα επιμορφωμένους εκπαιδευτικούς και από την άλλη χαρούμενους και κοινωνικοποιημένους μαθητές.
Επιπλέον, αυτό το σχολείο και τους μαθητές του θα το στηρίζουν οι ενεργοποιημένοι γονείς αλλά και η τοπική αυτοδιοίκηση, ώστε αυτό το νέο σχολείο να είναι στο επίκεντρο της ζωής των τοπικών κοινωνιών.
Στο πλαίσιο των παραπάνω και για την προώθηση του θεσμού της φιλαναγνωσίας το Υπουργείο Παιδείας, Διά Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων εγκαινίασε συνεργασία με το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου (ΕΚΕΒΙ).
Ύστερα από πρόταση του Υπουργείου Παιδείας ΔΒΜΘ, τις τρεις επόμενες σχολικές χρονιές θα υλοποιηθεί από το ΕΚΕΒΙ, η συγχρηματοδοτούμενη από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο και από Εθνικούς Πόρους Πράξη με τίτλο «Καινοτόμες δράσεις ενίσχυσης φιλαναγνωσίας των μαθητών».
Συγκεκριμένα, την πρώτη χρονιά του 2011-2012 θα εφαρμοστεί πιλοτικά στην Α΄ και Β΄ τάξη των Ολοήμερων Δημοτικών Σχολείων με Ενιαίο Αναμορφωμένο Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα ανά την επικράτεια.
Την επόμενη σχολική χρονιά του 2012-2013 θα καλύψει όλες τις τάξεις του Δημοτικού των ίδιων σχολείων και εκτιμάται ότι την τρίτη χρονιά του 2013-2014 και αναλόγως των αποτελεσμάτων της πιλοτικής εφαρμογής θα ενταχθεί επίσημα στο πρόγραμμα όλων των δημοτικών σχολείων της χώρας σε όλες τις τάξεις.
Προσδοκία της συγκεκριμένης Πράξης αποτελεί η εισαγωγή στα σχολεία ενός συγκεκριμένου πλαισίου μύησης των μικρών μαθητών στον κόσμο του βιβλίου, η εδραίωση από μέρους τους μιας θετικής και σταθερής αναγνωστικής συμπεριφοράς καθώς και η γνωριμία τους με την ελληνική, ευρωπαϊκή και παγκόσμια λογοτεχνία.
Η Πράξη κινείται στην υλοποίηση δράσεων με κύριους άξονες:

  • την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών που θα καθοδηγήσουν τους μαθητές στο πρόγραμμα αυτό.

    Συγκεκριμένα, προβλέπεται η υλοποίηση σεμιναρίων και επιμορφωτικών ημερίδων για τους εκπαιδευτικούς και τα στελέχη της εκπαίδευσης, με κύριο αντικείμενο τον τρόπο καλλιέργειας της φιλαναγνωσίας, αλλά και την ειδικότερη προσέγγιση του λογοτεχνικού βιβλίου από διδάσκοντες-μαθητές, στοχεύοντας στην αποδοτικότερη μεταξύ τους συνεργασία.

    • τη δημιουργία έντυπου και ηλεκτρονικού ενημερωτικού, βοηθητικού και επικοινωνιακού υλικού, όπως είναι η δημιουργία έντυπων χρηστικών οδηγών για τη δημιουργία και λειτουργία αναγνωστικών ομάδων, η δημιουργία ψηφιακών θεματικών φακέλων και ψηφιακών ηχογραφημένων ιστοριών για παιδιά καθώς και η δημιουργία μιας ειδικής πλατφόρμας για τους εκπαιδευτικούς.

      Σχετικά αξίζει να επισκεφτείτε την ιστοσελίδα του ΕΚΕΒΙ για παιδιά (www.mikrosanagnostis.gr).

      • το σχεδιασμό και την υλοποίηση εμπειρικών δράσεων και διαδραστικών δραστηριοτήτων που θα εμπλουτίσουν το πρόγραμμα και θα κάνουν την επαφή των μαθητών με τον κόσμο του βιβλίου πιο άμεση και ελκυστική.

        Μεταξύ άλλων είναι η προώθηση της ιδέας των Λεσχών Ανάγνωσης και στο Δημοτικό και η δημιουργία αναγνωστικών ομάδων έτσι ώστε σε δεύτερο στάδιο οι ομάδες αυτές να εξελιχθούν σε Παιδικές Λέσχες Ανάγνωσης στις τάξεις Γ΄, Δ΄, Ε΄ και ΣΤ.
        Επίσης, προβλέπεται η οργάνωση επισκέψεων συγγραφέων και εικονογράφων στα σχολεία. Το πετυχημένο πρόγραμμα που λειτουργεί το ΕΚΕΒΙ συμβάλει αποτελεσματικά στο επίπεδο της επαφής των μαθητών με τους δημιουργούς. Ο υπεύθυνος εκπαιδευτικός για την ώρα ανάγνωσης θα επιλέγει τον συγγραφέα ή τον εικονογράφο και θα αναλαμβάνει να προετοιμάσει τους μαθητές για την επίσκεψη.
        Επίσης, θα υπάρχει και η δυνατότητα της ψηφιακής γνωριμίας και συνομιλίας των συγγραφέων και μαθητών, με τη χρήση των νέων τεχνολογιών.
        Ζούμε σε μια εποχή άκρως υλιστική, βαθιά αντιπνευματική, σε έναν κόσμο που μαστίζεται από το ατομικό συμφέρον, την καταναλωτική μανία και τον ευδαιμονικό υλισμό.
        Κινούμαστε στο χώρο της ανούσιας, ενδεχομένως επικίνδυνης ηλεκτρονικής ψυχαγωγίας και της κοινωνικής απομόνωσης.
        Ως λαός, αν και έχουμε έξοχους και αναγνωρισμένους λογοτέχνες, δε χαρακτηριζόμαστε από την αγάπη μας για το διάβασμα.
        Τα νούμερα φανερώνουν τη δεινή πραγματικότητα.
        α. το 43,8% του πληθυσμού δε διαβάζει καθόλου,
        β. το 22,3% είναι αναγνώστες μόνο επαγγελματικών και τεχνικών βιβλίων,
        γ. μόλις το 34% είναι αναγνώστες, συστηματικοί ή μη, λογοτεχνικών βιβλίων.
        Η αναγκαία ανατροπή των παγιωμένων αντιλήψεων που επικρατούν σε γονείς και παιδιά, ότι δηλαδή το βιβλίο είναι μόνο διδακτικό εργαλείο και συνεπώς ένα είδος καταναγκασμού, θα επέλθει χάρη στη συστηματική και συστηματοποιημένη υλοποίηση πολιτικών και προγραμμάτων με γνώμονα την πεποίθηση πως το διάβασμα εκτός σχολείου είναι χαρά, απόλαυση και ψυχαγωγία.
        Ο μαθητής, με το καλό βιβλίο ως σύντροφό του, θα ωριμάσει ψυχολογικά, κοινωνικά, πολιτικά και πολιτιστικά. Ο μαθητής είναι ο μελλοντικός πολίτης που θα διαμορφώσει τη νέα κοινωνία και σε αυτήν την κοινωνία πρέπει να κρατάνε όλοι ένα καλό βιβλίο στο χέρι τους.
        Γιατί το βιβλίο είναι πρόοδος…
        «Μέσα από ένα βιβλίο διασχίζουμε τους εαυτούς μας, συναντώντας ληστές, φαντάσματα, γίγαντες, γέρους, νέους, ερωτευμένους. Πάντοτε όμως συναντάμε τους εαυτούς μας» λέει ο Τζέημς Τζόις στον «Οδυσσέα» του.
        Το βιβλίο είναι ελπίδα. Είναι πολιτισμός. Ή, όπως λέει ο Κάφκα, «είναι ένας μπαλτάς που σπάει τη μέσα μας παγωμένη θάλασσα».
        Με την ευκαιρία αυτή, αξίζει να θυμίσουμε ότι φέτος συμπληρώνονται 100 χρόνια από τον θάνατο του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη και 100 χρόνια από τη γέννηση των Οδυσσέα Ελύτη, Νίκου Γκάτσου και Στρατή Τσίρκα.
        Το Υπουργείο Παιδείας ΔΒΜΘ προωθεί, ενθαρρύνει και υποστηρίζει ένα πρόγραμμα ανάπτυξης ποικίλων δράσεων στα Δημοτικά σχολεία (Ελύτης – Παπαδιαμάντης), τα Γυμνάσια και τις Α’ και Β’ τάξεις του Λυκείου με τίτλο: «Παπαδιαμάντης – Ελύτης – Γκάτσος – Τσίρκας: εκατό χρόνια μετά!!!».
        Στόχος αυτού του προγράμματος είναι η δημιουργική επαφή των μαθητών με το έργο αυτών των δημιουργών, έτσι ώστε να εμπνευστούν από αυτό, να δημιουργήσουν συλλογικά ή ατομικά καλλιτεχνικά έργα κάθε μορφής και να τα παρουσιάσουν με διάφορους τρόπους μαζί με τους δασκάλους και τους καθηγητές τους.
        Η ανάπτυξη βιωματικών δράσεων στα σχολεία μπορεί να γίνει από μία τάξη, ένα σχολείο ή δίκτυο σχολείων σε συνεργασία με τοπικούς πολιτιστικούς φορείς, τοπική αυτοδιοίκηση, καλλιτέχνες, κλπ.
        Ενδεικτικά προτείνονται δράσεις όπως:
        • αγώνες φιλαναγνωσίας σε κείμενα των εν λόγω λογοτεχνών στο πλαίσιο ενός σχολείου ή νομού ή δικτύων σχολείων,
        • δημιουργία «κοινοτήτων αναγνωστών» σε ένα σχολείο ή σε δίκτυα σχολείων (καθορισμός συγκεκριμένης ημέρας και ώρας, ανάγνωση στην τάξη, συζήτηση, επιπλέον δραστηριότητες),
        • αξιοποίηση λογοτεχνών ή αφηγητών για μικρούς μαθητές στο πλαίσιο της φιλαναγνωσίας,
        • εικαστική έκθεση, ψηφιακή έκθεση έργων
        • γιορτή ποίησης με απαγγελίες,
        • δημιουργία ποιήματος, κινηματογραφική ταινία, βίντεο, αφίσας, άλμπουμ, oμαδικού κολλάζ σε τοίχο του σχολείου με κινηματογράφηση και ανάρτηση στο YouTube ή προβολή μέσω live streaming, συγγραφή διηγήματος,
        • μελοποίηση ποίησης ή διασκευή,
        • ανάπτυξη δρώμενων (θεατρικές παραστάσεις, γιορτές, χορωδίες ή άλλα δρώμενα) και κινηματογράφησή τους,
        • διοργάνωση ημερίδων για επιμέρους θέματα του έργου των λογοτεχνών με ομιλίες μαθητών, δημιουργία λεξικού όρων
        • δημιουργία και ηχογράφηση ραδιοφωνικών εκπομπών, κλπ.
        Τα ατομικά ή συλλογικά έργα που θα δημιουργηθούν μπορούν να παρουσιαστούν στο χώρο του σχολείου ή σε άλλους χώρους της τοπικής κοινότητας.
        Αξίζει να επισκεφθείτε την πλατφόρμα που δημιουργήθηκε από το Υπουργείο Παιδείας, Διά Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων ειδικά για το πρόγραμμα αυτό (http://www.i-create.gr ), όπου οι μαθητές μπορούν να αντλήσουν πληροφορίες και υλικό και παράλληλα να αναρτήσουν τα έργα που θα δημιουργήσουν κατά την υλοποίηση του προγράμματος.
        Θα ήθελα να κλείσω τον χαιρετισμό αυτό εκφράζοντας για μία ακόμη φορά τα συγχαρητήριά μου για τη διοργάνωση αυτής της αξιόλογης εκδήλωσης, καθώς και την πεποίθηση ότι ο θεσμός της φιλαναγνωσίας και οι προσπάθειες για τη στήριξη και διάδοσή του είναι υψίστης σημασίας για την ολοκληρωμένη διαπαιδαγώγηση των παιδιών και την ανάπτυξη του πολιτισμού μας».

        Δεν υπάρχουν σχόλια:

        Δημοσίευση σχολίου