Τετάρτη 1 Ιουνίου 2011

Κωνσταντίνος Θεοτόκης, Η τιμή και το χρήμα: Συνολική αποτίμηση


  • Δες και αρχείο της ΕΡΤ 

  • Δες και αρχείο της ΕΡΤ








Στην Τιμή και το χρήμα το μάθημα το δίνουν οι γυναίκες. Πρώτη η σιόρα Επιστήμη που υψώνεται πάνω από τον άντρα της και αγωνίζεται να συντηρήσει την οικογένειά της και να ετοιμάσει τις προίκες της για τις τρεις κόρες της, τα θεριά, όπως τις αποκαλούσε. Υψώνεται ακόμη ως ένα σημείο και στη σύγκρουσή της με τον Αντρέα˙ στην περίπτωση όμως αυτή το κίνητρό της δεν είναι απαλλαγμένο από υστεροβουλία και υπολογισμό. Η σιόρα Επιστήμη πίστεψε στο χρήμα, που είναι μια αξία ανταλλακτική, σαν σε πραγματική αξία. Η ήττα της, με την εκούσια παράδοση του μικρού θησαυρού της στον ανταγωνιστή της, έχει το νόημα της ηθικής κάθαρσης.
                        Η ηθική αρχή που διατρέχει όλο το διήγημα επιβάλλεται στο τέλος. Η μορφή όμως που ωριμάζει μέσα από τις σκληρές δοκιμασίες και λυτρώνεται από κάθε είδους υπολογισμό είναι η Ρήνη. Τινάζοντας από πάνω της όλες τις κοινωνικές προκαταλήψεις η νεαρή ηρωίδα απελευθερώνεται κοινωνικά και ηθικά. Μέσα της συγκρούεται ο έρωτας με την τιμιότητα, η φύση με την ηθική, για να θριαμβεύσει τελικά η ηθική. Η γυναίκα  αυτή κατανικώντας τις ανθρώπινες και κοινωνικές αδυναμίες δίνει ένα ράπισμα στον άντρα που στάθηκε ανάξιος να θυσιάσει τις κοινωνικές προλήψεις της τάξης του για την αγάπη.  
                      Το μάθημα είναι ηθικό: ο θρίαμβος του χρέους και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας αντί για την υποταγή και την εξαχρείωση.  Το μακρινό δίδαγμα του Διονυσίου Σολωμού; Ίσως. Η σκέψη αυτή ενισχύεται και από το γεγονός ότι ο Θεοτόκης στο πρόσωπο της Ρήνης προβάλλει μια μορφή ιδανική. Όμως το δίδαγμα έχει μπολιαστεί τώρα από την ιδεολογία. Ο Θεοτόκης προβάλλοντας την ηρωίδα του ως πρότυπο αγωνιστικού ατόμου μέσα στην ανθρώπινη κοινωνία, δείχνει ένα δρόμο που εκφράζει την ιδεολογία και τα οράματα του, χωρίς όμως αυτό να ζημιώνει το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα. Από όλα τα έργα του Θεοτόκη μόνο η τιμή και το χρήμα έχει μια πνοή αισιοδοξίας.

Γ.Δ. Παγανός, Η νεοελληνική πεζογραφία, Θεωρία και πράξη, εκδ. Κώδικας, Θεσσαλονίκη 1983, σσ.  190-191

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου