Η "αγιότητα" της εργασίας και η αθλιότητα της ανεργίας

«Η κοινωνία διδάσκει στους νέους την αγιότητα της εργασίας και τους προσφέρει την αθλιότητα της ανεργίας.»

γράφει ο Γιώργος Νικολάου

Η φράση αυτή ανήκει στο Μάριο Πλωρίτη˙ είναι πέρα για πέρα αληθινή, βρίσκοντας πικρή επαλήθευση στις μέρες μας.

Η ανθρώπινη εργασία συμβάλλει στην ανάπτυξη και ευημερία της κοινωνίας και στην ολοκλήρωση του ατόμου, κάτι που το ίδιο το άτομο δυσκολεύεται να βιώσει στη σύγχρονη εποχή, μια εποχή όπου η αντιμετώπιση των βιοτικών αναγκών γίνεται συνεχώς και πιο δύσκολη και οι στιγμές ευφορίας σπανίζουν. Σ΄ αυτές τις συνθήκες λοιπόν, το πρόβλημα της ανεργίας αναδεικνύεται ως ένα απ’ τα σοβαρότερα που αντιμετωπίζει η κοινωνία, αφού οδηγεί σε απόγνωση και εξαθλίωση ανθρώπους, κυρίως τους νέους και προκαλεί αντικοινωνικά φαινόμενα. Ποια είναι λοιπόν η σημασία της εργασίας και ποιες οι συνέπειες της ανεργίας ;

                Η εργασία έχει ζωτική σημασία για τον άνθρωπο. Ασκώντας ένα επάγγελμα ικανοποιεί τις βιοποριστικές του ανάγκες, γίνεται ανεξάρτητος, και ζει με αξιοπρέπεια αναβαθμίζοντας την ποιότητα ζωής του. Ακόμη, ολοκληρώνει τη προσωπικότητα του ως άνθρωπος και ως πολίτης, αφού καλλιεργεί τις ηθικές του αρετές με το εν εργάζεται σε ένα πλαίσιο αρχών. Διασφαλίζει την ψυχική του ισορροπία καθώς απαλλάσσεται από αισθήματα άγχους, αβεβαιότητας, ανασφάλειας, πλήξης και ανίας και αναπτύσσει τις πνευματικές του δυνάμεις, όπως κρίση και επινοητικότητα. Νιώθει λοιπόν, ηθική ικανοποίησης, αποκτά αυτοπεποίθηση και ατενίζει με αισιοδοξία το μέλλον. Όμως η κοινωνία περισσότερο εξωθεί τους νέους στη έρημο της ανεργίας παρά τους κατευθύνει προς το πεδίο της εργασίας της δημιουργικότητας και της προσφοράς. Η έλλειψη θέσεων εργασίας, σε συνδυασμό με τον υψηλό όριο συνταξιοδότησης, την πολυθεσία στο δημόσιο, τη μηχανοποίηση της εργασίας, την υποτυπώδη βιομηχανική υποδομή περιορίζουν τις ευκαιρίες των ανθρώπων για εργασία. Έτσι προκαλούνται επιπτώσεις στην ψυχολογία τους, διότι νιώθουν ανίκανοι να προσφέρουν και δυσκολεύονται να καλύψουν τις ανάγκες τους.

                Γενικότερα, μπορεί η ανεργία να οφείλεται σε οικονομικούς κυρίως λόγους, οι οδυνηρές της επιπτώσεις επεκτείνονται σε όλα τις εκδηλώσεις της ζωής του ανέργου ως ατόμου αλλά και στην ίδια τη λειτουργία της κοινωνίας. Ο άνεργος δεν έχει τη δυνατότητα να εξοικονομεί τους απαραίτητους πόρους για τη μόρφωσή του, την ψυχαγωγία του και τη δυνατότητα του να διατηρεί ένα στοιχειωδώς αξιοπρεπές επίπεδο ζωής. Καταδικάζεται σε ένδεια και ποικίλες στερήσεις. Το χειρότερο όμως είναι πώς οι ανάγκες τον ωθούν σε συμβιβασμούς και εξαρτήσεις που τραυματίζουν το κύρος της προσωπικότητας του και την αξιοπρέπεια του. Τα επιδόματα ανεργίας που έχουν θεσπιστεί μάλλον έρχονται να επιβεβαιώσουν την άθλια κατάσταση στην οποία βρίσκεται ο άνεργος, παρά να λύσουν κάποια προβλήματα. Επιπλέον, ο άνεργος δεν δημιουργεί. Όχι γιατί δεν θέλει, αλλά διότι δεν του παρέχεται η ευκαιρία. Η δημιουργία ή έστω η παραγωγή δεν παύει ποτέ να συνοδεύεται από αισθήματα πληρότητας και ικανοποίησης του εργαζομένου για την προσφορά και το έργο του, μια χαρά όμως που δε νιώθει ο άνεργος, ο οποίος καταβάλλεται από αισθήματα απαξίας, μειωμένης αυτοεκτίμησης, αβεβαιότητα και ανασφάλεια για το μέλλον του.

                Η ανεργία δε θέτει μόνο σε φοβερή ψυχική δοκιμασία τον άνθρωπο αλλά επίσης του στερεί ευκαιρίες ώστε να ολοκληρώσει την προσωπικότητά του, διαδικασία που προϋποθέτει την ανέλιξη των πνευματικών του δυνάμεων και την καλλιέργεια της ψυχικής και ηθικής διάστασης της προσωπικότητας˙ δυνατότητες που φυσικά στερείται ο άνεργος.

                Τέλος σε κοινωνικό επίπεδο, συχνά παρουσιάζεται αύξηση παθογενούς αντικοινωνικής συμπεριφοράς λόγω της ανεργίας και αμφισβήτησης των κοινωνικών θεσμών. Ο άνθρωπος  εύκολα μπορεί να τραπεί σε πράξει ανήθικες και αντικοινωνικές, όταν δεν υπάρχει η εργασία ως ζωτική διέξοδος. Είτε πιεζόμενος απ’ την ανάγκη της επιβίωσης είτε από αγανάκτηση και εκδικητική διάθεση προς την κοινωνία, συχνά ο άνεργος στρέφεται προς τη βιαιότητα, την εγκληματικότητα και τη διαφθορά.

                Συγκεφαλαιώνοντας, θα μπορούσε να υποστηρίξει κάνεις ότι η εργασία αποτελεί για τον άνθρωπο πηγή ζωής, μιας ζωής δημιουργικής, αφού με την εργασία του ο άνθρωπος αποκτά σκοπό στη ζωή του. Ένα σκοπό όμως που συχνά δεν επιτυγχάνει να εκπληρώσει ο σύγχρονος άνθρωπος, ο οποίος μαστίζεται απ’ τη ανεργία και ταλαιπωρείται από τις αβάσταχτες συνέπειές της. Απαιτείται, λοιπόν, μια προσπάθεια – τόσο ατομική όσο και συλλογική – για αν αντιμετωπιστεί ένα από τα οξύτερα προβλήματα των σύγχρονων κοινωνιών, το οποίο στη χώρα μας το βιώνουμε, ειδικά οι νέοι, με δραματικό τρόπο.